Galowie, to w swej istocie odłam Celtów, zamieszkujący obszary środkowej i zachodniej Europy (zwłaszcza dzisiejszej Belgii, Francji i Szwajcarii, ale też północnych Włoch) w okresie od ok. V wieku pne. Państwo rzymskie weszło z Galami/Celtami po raz pierwszy w intensywną interakcję militarną w IV w. pne, kiedy to doszło do bitwy nad rzeczką Allią, na północ od Rzymu, gdzie wojska rzymskie poniosły druzgocącą klęskę, a samo Wieczne Miasto, zostało zajęte przez najeźdźców. Z Galami/Celtami Rzymianie walczyli później także w III w. pne, kiedy to dokonywali podboju północnej Italii oraz w czasie II wojny punickiej (218-201 r. pne). Natomiast podboju Galii dokonał Juliusz Cezar w latach 58-51 pne. W toku tzw. wojen galijskich, Cezar doznał jednej znaczącej porażki z rąk Galów – pod Gergowią (52 r. pne), gdzie przegrał z wodzem galijskim Wercyngetoryksem. Pomścił jednak ową porażkę z nawiązką pod Alezją w tym samym roku. W okresie I w. pne. Galowie posiadali bardzo dobre jakościowe uzbrojenie, zwłaszcza miecze. Podstawowym uzbrojeniem wojownika pieszego był właśnie miecz, włócznia oraz tarcza, rzadziej hełm lub pancerz. Chociaż Galowie cechowali się nie małą odwagą i często tężyzną fizyczną, co podkreślają źródła rzymskie, to jednak wydatnie ustępowali Rzymianom w dziedzinie organizacji wojskowej czy taktyki.
Kawaleria rzymska (łac. Equites) spełniała w rzymskiej sztuce wojennej doby Republiki i wczesnego Cesarstwa rolę przede wszystkim pomocniczą. Rzymianie, jako główny rodzaj swych sił zbrojnych postrzegali przede wszystkim legionową piechotą, przeznaczając dla swej kawalerii zadania drugorzędne, takie jak rozpoznanie, ubezpieczanie przemarszów armii czy ochrona skrzydeł piechoty w toku bitwy. Rola zatem rzymskiej jazdy na polu walki była całkowicie inna, aniżeli w armii kartagińskiej pod wodzą Hannibala czy w armii macedońskiej czasów Filipa II czy Aleksandra Wielkiego. Warto dodać, że przeciętnie legion rzymski w okresie wojen punickich (264-146 r. pne) liczył ok. 4500-5000 żołnierzy, z czego jedynie 300 służyło w kawalerii! Owych 300 kawalerzystów dzieliło się na 10 turm, każda po 30 ludzi, a każda turma dzieliła się na 3 decuriae po 10 żołnierzy. Warto też do tego dodać, że rzymska jazda okresu Republiki nie prezentowała sobą wielkiej wartości bojowej, co dobitnie pokazała chociażby bitwa pod Kannami (216 r. pne), chociaż z czasem ten negatywny stan rzeczy uległ poprawie.
Piechota w armii rzymskiej od zawsze odgrywała wielką, wręcz decydującą rolę i tak naprawdę decydowała o wyniku bitew. W okresie wczesnej Republiki (VI-V w. pne), piechota rzymska zapewne stosowała szyk falangi i była w pewien sposób podobna do jednostek tego typu w greckich polis. Jednak w toku wojen samnickich (IV-III w. pne) przeszła ona gruntowne zmiany, które doprowadziły zapewne do wykształcenia się trzech podstawowych rodzajów rzymskiej piechoty: triari (piechoty ciężkozbrojnej, walczącej włócznią i najbardziej doświadczonej) hastati lub principes (główna masa piechoty rzymskiej, uzbrojona w dwa pila, ciężką tarczą i mieć) oraz velites (piechota lekkozbrojna). Piechota ta stosowała wówczas szyk manipularny. Tak ukształtowana piechota rzymska walczyła też w toku wojen punickich z Kartaginą (264-146 r. pne) czy w toku walk we wschodniej części Mare Nostrum. Na przełomie II i I w. pne piechota rzymska za sprawą konsula Mariusza przeszła kolejną reformę. Jej uzbrojenie i ekwipunek zostały ujednolicone, wprowadzono też krótko później podział na kohorty, a sama armia rzymska – w tym rzecz jasna również piechota – została uzawodowiona. W toku wojen domowych armia rzymska rozbudowała się ilościowo, ale nie przechodziła fundamentalnych zmian organizacyjnych. Warto jednak dodać, że zapewne pod koniec I w. pne pojawiła się na wyposażeniu legionistów lorica segmentata, czyli najbardziej znana i rozpoznawalna rzymska zbroja. W okresie Pryncypatu (lata od ok. 30 pne do ok. 235 ne) regularna armia liczyła najczęściej od 28 do 32 legionów, z których każdy liczył ok. 5.000 żołnierzy. W okresie kryzysu III wieku (235-284 r. ne) i w dobie Dominatu armia rzymska uległa rozbudowie do zapewne ok. 400-500 tys. ludzi, a jej uzbrojenie również uległo zmianie. Uproszczono produkcję hełmów, tarcz czy pancerzy, a żołnierze zaczęli wykorzystywać nowe rodzaje broni jak np. plumbata. Przyjmuje się umownie, że armia rzymska aż do bitwy pod Adrianopolem w 378 r. ne była w stanie względnie skutecznie stawiać czoła kolejnym przeciwnikom. Dopiero po tej bitwie rozpoczyna się jej zmierzch w zachodniej części Imperium Romanum.
Celtowie to grupa ludów indoeuropejskich, której kolebką był zapewne obszar dzisiejszych południowych Niemiec i Czech oraz środkowo-zachodniej Francji. Największy zasięg ekspansja Celtów osiągnęła w tzw. okresie lateńskim, którego początek datowany jest na ok. 450-400 r. pne, a koniec na 150-100 r. pne. W tym okresie Celtowie opanowali całą dzisiejszą Francję, Wyspy Brytyjskie, sporą część Hiszpanii, ale też dotarli na Bałkany, a nawet do Azji Mniejszej! Warto dodać, że Celtowie wykształcili wysoko stojącą kulturę, o rozbudowanym systemie religijnym, z rozbudowanymi osadami obronnymi (oppida), których obszar zajmował nieraz kilkaset hektarów, ale też z bardzo wysoko rozwiniętą obróbką żelaza. Wpływało to rzecz jasna na wojskowość celtycką. Ilościowo w armiach wystawianych przez Celtów dominowała piechota, ale bardzo ważną role na polu walki odgrywała też kawaleria, która w III w. pne wyparła w znacznym stopniu z użycia rydwany w kontynentalnej Europie. Jest prawdopodobne, że w celtyckiej kawalerii służyła elita społeczna, która mogła sobie pozwolić na kosztowne utrzymanie rumaka bojowego. W chwili wejścia w kontakty militarne z Rzymem, czyli w IV w. pne, w toku podboju północnej Italii w III w. pne oraz – zwłaszcza - w czasie walk Cezara w Galii (58-52 r. pne) kawalerzysta celtycki był uzbrojony w okrągłą lub prostokątną tarczę, nierzadko miał na głowie hełm z żelaza lub brązu, a jako broń wykorzystywał włócznie lub oszczep oraz długie, dwusieczne miecze jednoręczne. Warto dodać, że w toku zmagań z armią rzymską w I w. pne, kawaleria celtycka wykorzystywała najczęściej oszczepy.
Dopiero zaczynasz w modelarstwie i gubisz się w tysiącach produktów?
Zapoznaj się z poniższymi materiałami, może rozjaśnią Ci sprawę.
Chcesz pójść krok dalej i uczynić swoje dzieło nieszablonowym, dodając maksimum detali, aranżując ciekawe dioramy, tworząc niestandardowe wersje? Dowiedz się więcej na temat
