Aerograf, to inaczej precyzyjny pistolet natryskowy, służący do nakładania cienkich warstw farby na malowaną powierzchnię. Choć główna zasada działania takiego sprzętu jest taka sama, to jednak poszczególne modele różnią się między sobą szczegółami technicznymi, takimi jak:
a) regulacja podawania ilości farby i powietrza,
b) miejsce mieszania farby z powietrzem,
c) sposób podawania farby.

ad a) w przypadku aerografów jednofunkcyjnych, dźwignia spustu otwiera wyłącznie zawór sprężonego powietrza, natomiast ilość podawanej farby ustalona jest jeszcze przed malowaniem. Z powodu braku możliwości płynnej regulacji ilości podawanej farby w trakcie malowania, nadają się prawie wyłącznie do nanoszenia farb na większe powierzchnie, nie pozostawiając przy tym smug jak w przypadku malowania pędzlem (przykładem wykorzystania aerografu jednofunkcyjnego, może być malowanie karoserii modelu samochodu, będącego w jednym kolorze). Z kolei do uzyskania efektu płynnego przejścia kolorów, malowania drobnych detali, skomplikowanych kamuflaży, itp., niezbędny będzie aerograf dwufunkcyjny.

Pomimo iż modele takie nadal można zakupić, to zostały w praktyce wyparte przez dwufunkcyjne, umożliwiające jednoczesne kontrolowanie ilości przepływającego powietrza oraz podawanej farby. Dopływ powietrza reguluje się jak w przypadku aerografu jednofunkcyjnego, tj. poprzez odpowiednio silne wciśnięcie dżwigni spustu w dół. Dawkowanie farby ustala się poprzez cofnięcie iglicy, co następuje podczas odchylenia dźwigni spustu do tył.

ad b) w przypadku mieszania wewnętrznego (1), mieszanka farby z powietrzem następuje jeszcze przed opuszczeniem głowicy; mieszanie zewnętrzne (2) - farba z powietrzem miesza się poza głowicą.

(1)                                                                         (2)


żródło: payo/poradnik modelarski/aerografy 1


ad c) kolejną cechą odróżniającą aerografy to sposób podawania farby, uzależniony z kolei od miejsca zamontowania zbiornika na farbę. W przypadku osadzenia go powyżej aerografu, mamy do czynienia z działaniem grawitacyjnym, tj. pod wpływem siły grawitacji, farba swobodnie spływa w dół do aerografu.



Przeciwnieństwem powyższego rozwiązania jest metoda podciśnieniowa, występująca w  przypadku zamocowania zbiorniczka na spodzie aerografu. Podawanie farby następuje przez jej zasysanie, pod wpływem przepływającego powietrza.



Trzecią możliwością to zbiornik montowany z boku na wysokości aerografu. Farba w tym przypadku podawana jest grawitacyjnie lub podciśnieniowo.




Aerografy oferowane w zestawach wraz z kilkoma rozmiarami dysz i iglic, często oferują także wymienne pojemniki na farbę. Dysze o większej przepustowości zwykle stosuje się z większymi pojemnikami, ze względu na szybsze ich opróżnianie z farby w trakcie malowania i na odwrót. Jednak dobór pracy z konkretną wielkością dyszy i zbiornika może być dowolna według własnego uznania. Aby móc korzystać z takiego rozwiązania, przy wyborze aerografu trzeba jedynie zwrócić uwagę czy dany egzemplarz posiada możliwość wymiany pojemników na farbę.

 


aerograf z wymiennymi zbiornikami na farbę



aerograf ze stałym zbiornikiem na farbę


Na wybór rozmiaru dyszy, głównie wpływa wielkość powierzchni przeznaczonej do pomalowania. Najbardziej uniwersalnymi są te z przedziału 0,2-0,3mm, dzięki którym możemy wykonać całość, bądź zdecydowanie większą część naszej pracy. Dysze w rozmiarach 0,3mm i większe można stosować do nakładania podkładu i malowania większych powierzchni. Z kolei dysza 0,15mm, służy do precyzyjnego nanoszenia strumienia farby i wymaga wprawy w użytkowaniu, z powodu łatwego zapychania się farbą. Dlatego też, nie jest ona wskazana dla osób zaczynających swoją przygodę z aerografem.
Ponadto, na wybór rozmiaru konkretnej dyszy może mieć wpływ sama właściwość wybranej farby od wodnistych metalizerów po gęste, wspomniane już podkłady.

Dysze stosowane w aerografie, poza ich rozmiarem można rozróżnić pod względem konstrukcji, a dokładnie rodzajem montażu, tj. samocentrująca (mocowana poprzez dociśnięcie do korpusu za pomocą dokręcenia osłony dyszy) oraz z tradycyjnym gwintem. Dysza samocentrująca pozwala na łatwy demontaż w przypadku czyszczenia aerografu, a także pozbawiona jest ryzyka 'urwania gwintu' przy zbyt mocnym jej dokręceniu.


Aby móc zapewnić jak najwyższy komfort pracy z aerografem, niektóre modele wyposażane są dodatkowo we wbudowane regulatory ciśnień oraz mechanizmy regulacji tzw. maksymalnego skoku iglicy.

Regulator ciśnienia (pomimo że występuje z reguły na wyjściu z kompresora, a także może być zamontowany na samym przewodzie pneumatycznym) osadzony od dołu w przedniej części korpusu aerografu, daje największy komfort przy dobieraniu odpowiedniego ciśnienia pracy w trakcie malowania aerografem.

Pokrętło do regulacji skoku iglicy (umiejscowione na końcu aerografu), pozwala na płynną regulację jej maksymalnego cofnięcia, a w wyższych modelach posiada także możliwość zapamiętania i błyskawicznego ustawienia konkretnej pozycji, pozwalając w ten sposób na ograniczenie ilości podawanej farby.

 

W tym miejscu można jeszcze wspomnieć o ergonomii, gdzie modele aerografów zwykle droższych marek charakteryzują się dobrym komfortem pracy w postaci wygodnego trzymania „pistoletu” w ręce, które to po upływie dłuższego czasu nie zaczyna być uciążliwe.

 

Przy wyborze naszego pierwszego aerografu służącego przecież do nauki malowania, wystarczy zaopatrzyć się w sprzęt z niższej półki cenowej. Pierwsze kroki uczyć nas będą podstawowego obchodzenia się ze sprzętem, co nie wymaga posiadania markowego, drogiego sprzętu. Dodatkowo będziemy dokonywać pierwszych czynności związanych z czyszczeniem, co z kolei wiąże się z rozkładaniem i składaniem aerografu.


Budowa aerografu:
Przed rozpoczęciem pracy z aerografem, warto zapoznać się z jego budową. Do tego celu posłuży aerograf dwufunkcyjny marki Amazing Art.

1. Korona osłony iglicy
2. Głowica iglicy
3. Głowica dyszy
4. Dysza
5. Uszczelka O-ring
6. Zbiornik na farbę
7. Dźwignia spustu
8. Korpus aerografu
9. Uszczelka dystansowa zaworu powietrznego
10. Zestaw zaworu powietrznego
11. Iglica
12. Przeciwnakrętka iglicy
13. Osłona iglicy
14. Pokrętło iglicy
15. Prowadnica iglicy z zaczepem
16. Sprężynka iglicy
17. Prowadnica sprężynki


Malowanie:
Malowanie aerografem polega na kontrolowanym doborze odpowiedniej ilości powietrza i farby. Ilość powietrza doprowadzamy do "pistoletu" poprzez wciśnięcie dźwigni spustowej w dół.




Aby móc malować farbą, należy przechylić dźwignię do tył (otwierając uprzednio dopływ powietrza), przy czym im większe wychylenie, tym więcej farby przeciśnie się przez dyszę.

Kluczem do uzyskania zadowalającej powłoki podczas malowania aerografem, jest dobór odpowiedniej lepkości farby i ciśnienia sprężonego powietrza. Rzadziej niż częściej stosujemy farby "przygotowane" przez producentów do pracy z aerografem (farba Vallejo seria Air czy Hataka seria Red Line). Rozcieńczenie dowolnej farby dobieramy zazwyczaj doświadczalnie, ponieważ lepkość różnych farb tego samego producenta, potrafi się różnić. Ciśnienie powietrza, dobiera się także ze względu na średnicę dyszy oraz sposobu podawania farby,tj. grawitacyjne, podciśnieniowe.
Jakość powłoki farby w dużym stopniu zależy również od odległości  z jaką jest nanoszona na malowaną powierzchnię. Dlatego też wskazane są płynne przejścia podczas malowania, bez wykonywania gwałtownych ruchów.

Czyszczenie aerografu:
Czyszczenie aerografu zalecane jest zaraz po zakończeniu malowania. Wiąże się to głównie z brakiem konieczności czyszczenia podzespołów z zaschniętej farby, w szczególności: iglicy, dyszy i kanału doprowadzającego farbę. Jest to również korzystne ze względu na zdecydowanie krótszy czas pracy jaki musimy poświęcić, jeżeli zabierzemy się do tego od razu. Przy zaschniętych farbach, chętniej sięgamy po mocne rozpuszczalniki typu nitro czy aceton, które to łatwiej radzą sobie z tego typu zabrudzeniami. Stosowanie tego rodzaju chemii występuje także (choć nie jest zalecane) podczas szybkiego przepłukiwania aerografu przy zmianie kolorów farb w trakcie malowania, gdzie otrzymujemy zadowalający efekt z mycia bez konieczności rozbierania sprzętu.
Należy jednak pamiętać, że tak mocne środki działają negatywnie na uszczelki będące wewnątrz aerografu i po takich kąpielach szybko nadadzą się do wymiany. Dlatego warto zwrócić uwagę przy wyborze aerografu, aby był on wyposażony w uszczelki teflonowe, które będąc odporne na mocne chemikalie, znacznie dłużej nam posłużą w porównaniu do zwykłych uszczelek gumowych.

Ponadto, aerograf którego powierzchnia została pokryta chromem wykazuje mniejszą przyczepność substancji do powierzchni, co z kolei pozwala na łatwiejsze pozbycie się farb z jego powierzchni.

Wstępne czyszczenie aerografu polega na jego "przedmuchaniu" płynem czyszczącym. W tym celu możemy wykorzystać specjalny zbiornik, do którego wtryskujemy resztki rozpuszczonej farby.

Demontaż aerografu zaczynamy od odkręcenia osłony iglicy znajdującej się w tylnej części aerografu, gdzie poluzowywujemy jej śrubę zaciskową. Następnie przechodzimy do przedniej części i demontujemy kolejno głowicę iglicy, głowicę dyszy i dyszę (w przypadku dyszy mocowanej na gwint -> wykręcamy ją przy pomocy kluczyka dołączonego do aerografu, uważając przy tym, aby nie uszkodzić gwintu. Teraz delikatnie wyciągamy iglicę od przodu -> wyciągnięcie jej tyłem może spowodować zebranie resztek farby i zabrudzenie mechanizmu spustowego. W przypadku aerografu z wymiennymi zbiornikami, możemy także wyczyścić farbę zbierającej się w okolicach gwintu.
W celu "ogarnięcia" aerografu, nie ma konieczności demontowania wszystkich podzespołów. Tak rozkręcony sprzęt gotowy jest do rutynowego czyszczenia.

Po rozłożeniu aerografu, mniejsze części możemy zanurzyć w płynie czyszczącym, natomiast zabrudzenia z większych elementów usuwamy przy pomocy wacików kosmetycznych, itp. W przypadku mocnego zabrudzenia wnętrza dyszy, do usunięcia pozostałości farby, możemy posłużyć się specjalną igłą do czyszczenia aerografów. Do usunięcia zabrudzeń w komorze aerografu, wykorzystujemy wyciory oraz pędzle typu micro brush.

Przy pracy z rozłożonym sprzętem, szczególną uwagę należy zwrócić na iglicę. Nawet lekkie jej uszkodzenie przy czyszczeniu czy ponownym montażu, może spowodować konieczność zakupienia nowej sztuki. W przypadku montażu dyszy wkręcanej na gwint, trzeba to zrobić z wyczuciem, aby go nie uszkodzić.
W celu sprawdzenia poprawności złożenia sprzętu, wystarczy podpiąć aerograf do źródła sprężonego powietrza, napełnić zbiornik cieczą i "wypsikać" go, sprawdzając przy tym poprawność działania aerografu.

Odkładanie aerografu w czasie przerw podczas malowania, bądź przy zmianie "pistoletów", powinno sie odbywać bez ryzyka wylania farby. Dlatego też należy go odstawiać w położeniu w jakim jest używany podczas pracy, do czego mogą posłużyć specjalne stojaki.


Zastosowanie szybkozłączki pozwala na błyskawiczne podłączenie/odłączenie aerografu od źródła jego zasilania. Dzięki niej unikniemy także sytuacji niepożądanego opróżnienia zbiornika wyrównawczego ze sprężonego powietrza, w wyniku rozszczelnienia układu.


W przypadku braku wyposażenia kompresora w filtr i skraplacz powietrza, możemy wpiąć taki element w układ pomiędzy wężem pneumatycznym a "pistoletem", eliminując ryzyko "plucia" aerografu.

SPRĘŻONE POWIETRZE - ZASILANIE AEROGRAFU

Aby móc korzystać z aerografu, niezbędne jest dostarczenie do niego sprężonego powietrza wytworzonego przez kompresor, poprzez przewód pneumatyczny.

Do zastosowań modelarskich wyróżniamy głównie kompresory tłokowe bezolejowe i olejowe.

Zasada pracy obydwu tych urządzeń jest taka sama, które to do wytworzenia sprężonego powietrza wykorzystują pracę tłoka poruszającego się w cylindrze.
W branży modelarskiej, najbardziej popularne to kompresory tłokowe (bezolejowe) w wersji z jednym tłokiem, aczkolwiek dostępne są także dwu- i czterotłokowe. Kompresory z co najmniej dwoma tłokami, maja zwiększoną wydajność wytwarzania ilości sprężonego powietrza, wyrażanej w litrach na minutę. Dzięki temu z powodzeniem mogą zasilać aerografy wyposażone w dysze o większej przepustowości, a także obsługiwać więcej niż jedno stanowisko pracy jednocześnie.
Różnica pomiędzy wymienionymi kompresorami polega na tym, że tłok w kompresorze olejowym jest smarowany, aby zniwelować tarcie, natomiast w kompresorach bezolejowych wykorzystuje się tłok wykonany z materiału o bardzo niskim współczynniku tarcia. Dodatkowo olej rozprowadza równomiernie ciepło po urządzeniu.
Kompresory olejowe są obarczone ryzykiem przedostania się śladowych ilości oleju do zbiornika sprężonego powietrza. Ponadto są to urządzenia do poważniejszych zastosowań warsztatowych, przez co ciężej znaleźć model o kompaktowym rozmiarze, zajmującym w domu i tak więcej miejsca od kompresora bezolejowego. Będą one także zdecydowanie głośniejsze, przez co zmniejszy komfort pracy oraz zwiększy niezadowolenie współlokatorów. Charakteryzują się natomiast możliwością dłuższej pracy, a także są uważane za "długowieczne" dzięki smarowaniu podzespołów w czasie pracy.

Do zastosowań typowo hobbystycznych, czyli pomalowanie 2-3 modeli w ciągu miesiąca, mały kompresor bezolejowy będzie w zupełności wystarczający pod względem wydajności, trwałości i posłuży przez kilka lat.
Dla osób, których malowanie aerografem jest codzienną pracą i kompresor będzie pracować dzień w dzień przez kilka godzin, konieczny będzie zakup solidnego, profesjonalnego urządzenia.

Na wybór kompresora do sporadycznego użytkowania, najczęściej wpływa jego cena, jednak nie jest to jedyny element na który należy zwrócić uwagę. Do tego dochodzą także koszty eksploatacji oraz czas potrzebny na późniejszą konserwację urządzeń. Pod tym względem bardziej kłopotliwe są kompresory olejowe, co jest związane z koniecznością wymiany oleju.


Trzecim rodzajem kompresora spotykanym w branży modelarskiej, to tzw. kompresory membranowe. Napięta membrana wytwarza sprężone powietrze, dzięki wprawieniu jej w ruch poprzez tłok lub przy pomocy magnesów i zmiennego pola elektromagnetycznego. Ze względu na brak kontaktu elementów napędzających ze sprężonym powietrzem, stosowane są one tam gdzie wymagana jest najwyższa jakość i czystość powietrza, czyli na rynku spożywczym, farmaceutycznym i lakierniczym. W modelarstwie ich użytkowanie jest jednak znikome, gdzie to kompresory bezolejowe wiodą prym.


Przed wyborem kompresora, należy rozważyć zakup modelu wyposażonego w zbiornik wyrównawczy.

Zestaw co prawda ma większe gabaryty, jest cięższy o około 1,5kg i nieco droższy, jednak zalety wynikające z jego posiadania, nadrabiają to z nawiązką. Zaletą takiego dodatku jest to, że przy drobnych pracach, kompresor nie będzie załączać się każdorazowo (pojemność 3 litrów). Dodatkowo powietrze wychodzące bezpośrednio z kompresora jest cieplejsze od tego z butli, co sprzyja szybszemu zasychaniu farby w aerografie - dzięki zastosowaniu zbiornika,  nieco ograniczamy tą niedogodność.


Kompresor wyposażony jest w reduktor, na którym możemy określić do jakiego ciśnienia będzie "dobijał " powietrze do zbiornika. Zbiorniki wyrównawcze wyposażone są w zawór bezpieczeństwa, dzięki któremu unikamy ryzyko jego rozerwania, przy zbyt wysokim ciśnieniu.


Z uwagi na zawartość wilgoci w powietrzu, na wyposażeniu znajduje się także skraplacz, którego zadaniem jest jej odseparowanie i dostarczenie do aerografu "suchego" powietrza. W skraplaczu zawarty jest także filtr, który uniemożliwia przedostanie się pyłów do aerografu.


Kompresory podczas swojej pracy wytwarząją wibracje. W celu ograniczenia przenoszenia ich na podłoże, wyposażone są w gumowe nóżki. Można je także położyć na specjalnej macie antywibracyjnej, wspomagając tym samym tłumienie drgań.



Kompresory modelarskie stworzone są z myślą o pracy w warunkach domowych, stąd też ich gabaryt jak i hałas (w porównaniu do typowych sprężarek warsztatowych) jest znikomy. Jeśli jednak praca takiego sprzętu jest dla nas i tak za głośna, istnieje możliwość zakupu kompresora, który do sprężania powietrza wykorzystuje agregat lodówkowy.
Innym rozwiązaniem na wyciszenie kompresora jest jego zabudowa materiałami akustycznymi, umożliwiającymi nieco wytłumienie zbyt głośnej pracy.

 

Zasilanie z butli:
Zasilanie aerografu za pomocą kompresora, to nie jedyne rozwiązanie dostępne na rynku modelarskim. W przypadku braku posiadania kompresora bądź środków na jego zakup, przy niewielkich pracach malarskich możemy wykorzystać sprężone powietrze w aerozolu. Spray'e te mają zestandaryzowany gwint, pasujący do większości przewodów pneumatycznych zasilających aerograf.


Do powyższego aerozolu możemy zastosować dodatkowo regulator ciśnienia firmy Fine Art. Aby jednak móc zamontować do niego wężyk pneumatyczny, niezbędne jest zamocowanie dodatkowej przejściówki oferowanej przez tego producenta.

Jest to jednak pozornie tanie rozwiązanie, bo pojemniki dość szybko się zużywają, a w przypadku aerografów dwufunkcyjnych zużywają się błyskawicznie i może się okazać, że koszt zakupionego kompresora zwróci się już po kilku modelach, w porównaniu do ilości zużytych pojemników.

Informacje na temat poprawnego doboru gwintów pomiędzy aerografem - przewodem pneumatycznym - kompresorem, można znaleźć w dedykowanym poradniku: Jak wszystko ze sobą połączyć, czyli standardy gwintów stosowanych przy aerografach.

Innym rozwiązaniem na nisko budżetową wersję (aerograf jednofunkcyjny + zasilanie z jednorazowej butli), w przypadku malowania prostych powierzchni jest farba w spray'u. Warto się zastanowić nad takim rozwiązaniem, gdzie odpadnie nam konieczność rozcieńczania farb, co nie jest łatwą czynnością, a ma kluczowe znaczenie dla procesu malowania oraz uciążliwe mycie aerografu po zakończeniu pracy i przy każdej zmianie koloru.

 

Więcej o podstawowych narzędziach, materiałach i chemii modelarskiej można znaleźć we wskazanym odnośniku.