Poza klejami do papieru przeznaczonymi specjalnie na rynek modelarski (o których napomniano w poradniku 'Kleje modelarskie'), modele kartonowe skleja się ogólnodostępnymi produktami. W tym poradniku przyjrzymy się im bardziej pod kątem zastosowania w tej dziedzinie modelarstwa.

 

Kleje stosowane w modelarstwie kartonowym można z reguły podzielić na 4 grupy:

I.   kleje szewskie, klej uniwersalny - hemol,
II.  kleje do drewna,
III. kleje wodne typu 'Glue Pen',
IV. kleje cyjanoakrylowe.

I tak..

ad I. kleje syntetyczne na silnych rozpuszczalnikach typu butapren/hemol.

Kleje szewskie, pomimo swojego przeznaczenia do sklejania przede wszystkim skóry z gumą, stanowią jeden z podstawowych klejów stosowanych przez modelarzy kartonowych.

 

Kleje tego rodzaju, będąc na bazie rozpuszczalników nie zawierają wody, dzięki czemu nie powodują deformacji papieru po ich nałożeniu, co w następstwie pozwala na uniknięcie efektu jego zmarszczenia. Z tego powodu świetnie nadają się przy pracy z większymi powierzchniami, jak w przypadku podklejania wręg pod tekturę.

W przypadku sklejania ze sobą elementów (szczególnie tych będących w widocznym miejscu) należy uważać aby nie nałożyć zbyt dużej ilości kleju, którego nadmiar po ich dociśnięciu może wypłynąć na zewnątrz, pozostawiając brzydkie żółte zabrudzenia. W takim przypadku można pokusić się na użycie kleju bardziej transparentnego, który ograniczy widoczność tego rodzaju śladów.

Kleje szewskie ze względu na elastyczną spoinę, mogą nie pozwolić na osiągnięcie wystarczającej sztywności konstrukcji modeli w przypadku sklejania wręg wyłącznie za ich pomocą, a w szczególności tych o większych gabarytach.

 

Podobnie jak powyżej, sprawa wygląda z klejami uniwersalnymi typu hemol.

 

Kleje takie mają te same zastosowania w modelarstwie kartonowym jak wcześniej omówione "butapren'owce".

Tutaj otrzymana spoina będzie charakteryzować się większą transparentnością, sztywnością oraz kruchością. W hemolu nie występuje niepożądany efekt nitkowania kleju (w porównaniu do klejów polimerowych), co znacznie ułatwia pracę nad modelami.

Obydwa wyżej wspomniane rodzaje klejów poprzez zawarte silne rozpuszczalniki emitują szkodliwe dla zdrowia opary. Dlatego też podczas pracy z nimi należy zapewnić dobrą wentylację pomieszczenia.

Podsumowując - butapren/hemol to dwa rodzaje klejów które się wzajemnie zastępują. Używając jednego z nich można zrezygnować z drugiego, lub też wykorzystywać obydwa rodzaje klejów jednocześnie.

 

ad II. kleje do drewna jak RED Q7620, introligatorski, wikol - to drugi rodzaj klejów prezentowany w niniejszym poradniku.

 

Są to gęste białe kleje, które będąc produktami na bazie wody, nie do końca nadają się do wspomnianych już prac, tj. przy podklejaniu wręg, jak również z ogółem prac związanych z cienkim papierem, ponieważ spowodowałyby one wcześniej wspomniane pofałdowania. Kleje takie natomiast stosuje się w szczególności przy sklejaniu kartonu czy tektury (np. praca z elementami szkieletu), gdzie zawartość wody w produkcie nie oddziałuje niekorzystnie na tak gruby materiał w przeciwieństwie do zwykłego papieru.

Produkty takie wiążą na tyle wolno, że praktycznie nie posiadają żadnej wytrzymałości, aż do momentu pełnego wyschnięcia kleju, dzięki czemu nie trzeba się obawiać o brak czasu na dopasowanie klejonych elementów do siebie. Niekiedy wręcz należy punktowo podkleić większe elementy cyjanoakrylem (o którym więcej w dalszej części poradnika), który to nie pozwoli na rozejście się czy zapadnięcie konstrukcji w trakcie zastygania spoiwa.

Klejenie szkieletu za pomocą tego typu klejów pozwoli na otrzymanie twardej spoiny, nadając sztywność naszemu modelowi. Ponadto, jego biały kolor po zastygnięciu zmieni się na mleczno-przeźroczysty. Za ich pomocą można także wypełniać drobne ubytki, będące skutkiem niedokładnego dopasowania klejonych elementów.

Kleje te mają jednak tendencję do kurczenia się w trakcie zastygania ("ściągając" nieco do siebie sklejane powierzchnie), dlatego też należy uważnie dobierać grubość ich warstw oraz elementy które będą za ich pomocą sklejane.

Tego rodzaju produkty można rozcieńczać za pomocą wody, a po całkowitym zaschnięciu stają się wodoodporne.

W porównaniu do pierwszej grupy klejów nie są one toksyczne i z powodzeniem można je stosować w pomieszczeniach zamkniętych.

 

ad III. Bezbarwne kleje wodne typu 'Glue Pen' - są to kleje, które po wyschnięciu nie pozostawiają po sobie prawie żadnego śladu, przez niektórych określane jako "przeźroczysty glut".

 

Są to produkty przeznaczone głównie do sklejania papieru, kartonu, tektury, będące na bazie wody, a także zmywalne za jej pomocą. Przy większej nałożonej ilości, potrafią mocno wsiąknąć w głąb papieru powodując jego rozmiękczenie/sfałdowanie, dzięki czemu staje się on podatny na formowanie kształtu (pod wpływem dużej wilgoci sam także może zmieniać nieco swoje rozmiary). Z kolei po jego nałożeniu na powierzchnie i wyschnięciu, elementy nabierają większej sztywności, uzyskując jednocześnie efekt impregnacji papieru.

Ze względu na niemal niewidoczny ślad kleju, z powodzeniem można go używać do sklejania najbardziej zewnętrznych elementów modelu.

Sklejone elementy za jego pomocą, można próbować rozkleić przy użyciu gorącej pary. Jest to jedyny klej omawiany w tym poradniku, który daje takie możliwości. Jednak to że istnieje takie rozwiązanie, jest ono nadal mocno ryzykowne i nieuważne jego wykonywanie może doprowadzić do zniszczenia modelu.

 

ad IV. Kleje cyjanoakrylowe tak jak w przypadku wszystkich powyższych klejów mają konkretne zadanie do wykonania, bez którego inna metoda łączenia ze sobą elementów byłaby niemożliwa.

 

Jak powszechnie wiadomo, kleje takie potrafią połączyć niemal wszystko ze wszystkim. W modelarstwie najczęściej dotyczy się to dodatków wykonanych z drutów, elementów fototrawionych czy innych akcesoriów żywicznych. Z drugiej strony klejów tych należy unikać w przypadku prac z przeźroczystymi elementami "oszklenia", gdzie wydzielane opary mogą bezpowrotnie zmatowić ich powierzchnie.

Jak już wspomniano, kleje CA można punktowo nanosić na sklejane elementy w celu ich unieruchomienia względem siebie zanim spoina odpowiedniego kleju nabierze wytrzymałości. Ponadto, kleje te mogą posłużyć do usztywnienia istniejących już połączeń między elementami.

 

Kleje cyjanoakrylowe typu 'kropelka'/'super glue' mają zwykle uniwersalną gęstość, choć są dostępne i takie z podziałem na: rzadkie, średnio-gęste, gęste.

Kleje o rzadkiej konsystencji pozwalają na najszybsze wyschnięcie. Wykorzystywane są niekiedy do impregnacji papieru, co pozwala na osiągnięcie jego pewnej sztywności. Dzięki temu, może on być poddawany obróbce mechanicznej w postaci szlifowania/polerowania, jednak wówczas podczas zginania ma tendencję do kruszenia się i pękania. Ze względu na toksyczność tego rodzaju klejów, wzmianka ta pojawia się bardziej w formie ciekawostki, a metoda ogranicza się zwykle do drobnych detali.

 

Kleje cyjanoakrylowe średniej gęstości, nadają się do tworzenia drobnych, precyzyjnych spoin. Ich główną zaletą jest duża sztywność, wytrzymałość spoiny i prawie natychmiastowe schnięcie kleju.

 

Z kolei kleje gęste są stosunkowo najmniej rozpowszechnione. Nadają się do klejenia większych powierzchni, a także do uzupełniania drobnych ubytków. Ponadto, schną one najdłużej, dzięki czemu uzyskujemy najwięcej czasu na ewentualne poprawki w dopasowaniu do siebie elementów.

 

Podobnie jak w przypadku klejów szewskich, tak i tutaj należy pracować w pomieszczeniach dobrze wentylowanych. Ponadto, nieostrożne posługiwanie się nimi, może skończyć się z nieprzyjemnym i bolesnym rozdzielaniem posklejanych palców.

W tym wypadku do rozklejenia palców można zastosować debonder'a, który to jednak nie sprawdza się w samym modelarstwie kartonowym.

 

Jak już wcześniej wspomniano kleje na bazie wody nie są zalecane do podklejania wręg. Tutaj jednak dobrze jest wziąć pod uwagę grubość papieru na jaką zostały one nadrukowane. Na odpowiednio grubym papierze (typu karton techniczny) przy użyciu niewielkiej ilości kleju, mogą okazać się skuteczne.

Poniżej przedstawiono intensywność oddziaływania klejów wodnych na papier w zależności od jego grubości.
(od lewej: papier typu półpergamin, zwykły papier do drukarki, papier techniczny)

 

Po wyschnięciu, wszystkie omówione typy klejów da się malować. Poniżej przedstawiono efekt nałożenia podkładu na ich powierzchnie.

 

Podsumowując:

A więc, jak odpowiedzieć na pytanie "Czym kleić modele kartonowe?" -> z pewnością nie można ograniczyć się tylko do jednego typu kleju. Różne kleje mają różne zastosowania, a wybór tych najbardziej odpowiednich jest sprawą indywidualną. Stosowanie kilku rodzajów ułatwia pracę przy modelach, a co najważniejsze podwyższa jakość ich wykonania.